Jeruzal

Wieś dawniej zwana Żeliszew. Po raz pierwszy w metrykach Księstwa Warszawskiego nazwa Żeliszew odnotowana została
w 1426 roku, była to wówczas wieś prywatna. W połowie XVI wieku miejscowość weszła w posiadanie rodziny Oborskich. Serafin i Zygmunt Oborscy wybudowali we wsi kościół, powstała parafia. Rok później w 1533 r. miała miejsce lokacja miasteczka  Żeliszew. Powstałe na prawie magdeburskim miasteczko nie było zbyt duże, w uposażeniu dostało tylko 3 łany ziemi, liczyło około 200 mieszkańców. Na środku znajdował się duży prostokątny rynek o wymiarach 100 x 120 m i przebiegał przez niego gościniec z Warszawy do Siedlec. Przy rynku usytuowany był kościół parafialny. Przez dwa wieki właścicielami miejscowości była rodzina Oborskich.
W połowie XVIII w. Żeliszew i inne przyległe wioski weszły
w posiadanie wojewody mazowieckiego  Kazimierza Rudzińskiego, kasztelana czerskiego, który w latach 1757-1758 wystawił nowy drewniany kościół. Około 1747 roku zaczęła wchodzić w użycie nowa nazwa miejscowości Jeruzalem (później Jeruzal). W 1786 roku miasteczko kupił Florian Cieszkowski, starosta kleszczelewski. Jeruzal pozostał w rękach rodziny Cieszkowskich do początku XX wieku. Warto nadmienić, że jednym  z właścicieli był Krzysztof Cieszkowski, syn Augusta Cieszkowskiego, filozofa i ekonomisty, jednego z najwybitniejszych polskich myślicieli XIX wieku.

W 1820 roku Jeruzal stracił prawa miejskie. Od powstania styczniowego do 1922 r. wieś należała do gminy Łukówiec.
W latach 1922 – 1954 Jeruzal był gminą, w latach 1954 – 1973 gromadą, a od 1973 roku wieś należy do gminy Mrozy.



 


Jeruzal zachował po dzień dzisiejszy swój miejski układ przestrzenny z czworokątnym rynkiem, przy którym znajduje się drewniany kościół z 1758 roku. Dla wielu Polaków rynek i kościół stanowią znajomy widok, bowiem od 2005 roku miejscowość stała się planem serialu „Ranczo”.


 


Bibliografia
D.Grzegorczyk, Dzieja Mrozów i okolic, Gminna Biblioteka Publiczna Mrozy 1997
Ks. Z. Drzewiecki, Jeruzal Miński Dzieje Parafii, Apostolicum Ząbki 2002